Από την Ιδέα στο Πρόβλημα / Design Thinking
🎯 Μαθησιακοί Στόχοι
- Να κατανοήσεις τη λογική του Design Thinking – σχεδίαση λύσεων που ξεκινούν από τον άνθρωπο και όχι από την τεχνολογία.
- Να μάθεις πώς μετατρέπουμε μια γενική ιδέα σε σαφώς ορισμένο πρόβλημα.
- Να εξασκηθείς στη διατύπωση “How Might We” ερωτήσεων.
- Να ξεχωρίζεις συμπτώματα από πραγματικές αιτίες προβλημάτων.
- Να μάθεις να παρατηρείς, να ρωτάς, να ακούς και να κατανοείς τους ανθρώπους για τους οποίους σχεδιάζεις.
📘 Θεωρητικό Μέρος
Τι είναι Design Thinking (και γιατί είναι σημαντικό)
Το Design Thinking είναι μια ανθρώπο-κεντρική προσέγγιση (human-centered approach) για την καινοτομία και την επίλυση προβλημάτων. Αναπτύχθηκε και διαδόθηκε από το d.school του Stanford University και την εταιρεία καινοτομίας IDEO. Σήμερα χρησιμοποιείται από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις, πανεπιστήμια και οργανισμούς παγκοσμίως.
Αντί να ξεκινάμε με την ερώτηση “Πώς θα χρησιμοποιήσουμε αυτή την τεχνολογία;”, ρωτάμε:
«Ποιον βοηθάμε και σε τι;»
Σκοπός είναι να δημιουργηθούν λύσεις που έχουν πραγματικό νόημα για τους ανθρώπους, μειώνοντας δραστικά το ρίσκο να φτιάξουμε κάτι που κανείς δεν θέλει. Για μια startup, αυτή η νοοτροπία δεν είναι απλώς χρήσιμη, είναι θεμελιώδης για την επιβίωση και την επιτυχία της.
Τα 5 Στάδια του Design Thinking
Η διαδικασία του Design Thinking είναι επαναληπτική (iterative) και αποτελείται από πέντε βασικά στάδια. Δεν είναι πάντα μια γραμμική πορεία — συχνά θα χρειαστεί να επιστρέψεις σε προηγούμενα βήματα καθώς μαθαίνεις νέα πράγματα.
Στάδιο 1: Empathize (Ενσυναίσθηση) – Μπες στη θέση του χρήστη 🫂
Η ενσυναίσθηση (empathy) είναι η βάση όλων. Πριν σχεδιάσεις μια λύση, πρέπει να κατανοήσεις βαθιά τους ανθρώπους που θα τη χρησιμοποιήσουν. Αυτό σημαίνει να παρατηρείς τις συμπεριφορές τους, να κάνεις ουσιαστικές συνεντεύξεις, να καταγράφεις τα συναισθήματά τους και να εντοπίζεις μοτίβα.
Βασικές τεχνικές:
- Συνεντεύξεις: Κάνε ανοιχτές ερωτήσεις για να καταλάβεις τις εμπειρίες, τα κίνητρα και τα προβλήματα (pain points).
- «Πότε ήταν η τελευταία φορά που αντιμετώπισες αυτό το πρόβλημα;»
- «Πώς το έλυσες τότε; Τι λειτούργησε και τι όχι;»
- «Τι θα ήθελες να ήταν διαφορετικό σε αυτή την εμπειρία;»
- Παρατήρηση (Observation): Δες τους χρήστες στο φυσικό τους περιβάλλον. Συχνά, αυτά που κάνουν είναι πιο αποκαλυπτικά από αυτά που λένε.
Ένα χρήσιμο εργαλείο για να συνοψίσεις τα ευρήματά σου είναι οι Personas. Μια persona είναι ένα φανταστικό προφίλ που αντιπροσωπεύει έναν τυπικό χρήστη, κάνοντας την ομάδα σου να θυμάται πάντα για ποιον σχεδιάζει.
Παράδειγμα Persona: «Μαρία, 22, φοιτήτρια Διατροφής. Θέλει να μαγειρεύει οικονομικά και υγιεινά, αλλά απογοητεύεται με περίπλοκες συνταγές και ακριβά υλικά που βρίσκει online. Νιώθει ότι σπαταλάει χρόνο και χρήμα.»
Στάδιο 2: Define (Προσδιορισμός) – Όρισε το πρόβλημα καθαρά 🎯
Αφού συγκεντρώσεις πληροφορίες, το επόμενο βήμα είναι να τις συνθέσεις για να διατυπώσεις το πρόβλημα με σαφήνεια. Ένα καλά ορισμένο πρόβλημα είναι η μισή λύση.
Τεχνική 1: Problem Statement Διατύπωσε το πρόβλημα με τη φόρμα:
[Χρήστης/Persona] χρειάζεται έναν τρόπο να [ανάγκη], επειδή [αιτία/εμπόδιο/insight].
- Παράδειγμα 1: Οι φοιτητές χρειάζονται έναν τρόπο να οργανώνουν τα καθημερινά τους έξοδα, επειδή χάνουν τον έλεγχο στις μικρές, αυθόρμητες δαπάνες.
- Παράδειγμα 2: Οι ηλικιωμένοι χρειάζονται έναν απλό τρόπο να πληρώνουν λογαριασμούς online, επειδή τα υπάρχοντα τραπεζικά apps τους φαίνονται πολύπλοκα και αγχωτικά.
Τεχνική 2: Τα 5 Γιατί (5 Whys) Για να βεβαιωθείς ότι αντιμετωπίζεις τη ρίζα του προβλήματος και όχι απλώς ένα σύμπτωμα, ρώτα επανειλημμένα «Γιατί;».
| Σύμπτωμα | Πιθανό Βαθύτερο Πρόβλημα (με τα 5 Γιατί) |
|---|---|
| Οι χρήστες εγκαταλείπουν το app | Γιατί; → Είναι πολύπλοκο. → Γιατί; → Έχει πολλά άχρηστα features. → Γιατί; → Δεν καταλάβαμε τι ήθελαν πραγματικά. |
| Χαμηλές πωλήσεις | Γιατί; → Δεν φτάνει το μήνυμά μας στο σωστό κοινό. → Γιατί; → Χρησιμοποιούμε λάθος κανάλια marketing. |
Τεχνική 3: Ερωτήσεις «Πώς Θα Μπορούσαμε;» (How Might We - HMW) Μετάτρεψε το πρόβλημα σε μια δημιουργική πρόκληση που εμπνέει ιδέες. Οι ερωτήσεις «Πώς Θα Μπορούσαμε;» είναι ανοιχτές, αισιόδοξες και εστιασμένες στη δράση.
Ορισμός Προβλήματος: «Οι φοιτητές χρειάζονται έναν τρόπο να οργανώνουν τα έξοδά τους, επειδή χάνουν τον έλεγχο στις μικρο-δαπάνες».
- Ερωτήσεις «Πώς Θα Μπορούσαμε;»:
- Πώς θα μπορούσαμε… να βοηθήσουμε τους φοιτητές να οπτικοποιήσουν πού πηγαίνουν τα χρήματά τους χωρίς χειροκίνητη καταγραφή;
- Πώς θα μπορούσαμε… να κάνουμε την αποταμίευση να μοιάζει με ένα διασκεδαστικό παιχνίδι αντί για αγγαρεία;
Στάδιο 3: Ideate (Ιδεασμός) – Δημιούργησε ιδέες χωρίς όρια 💡
Σε αυτό το στάδιο, ο στόχος είναι η ποσότητα και όχι η ποιότητα των ιδεών. Ενθάρρυνε την ομάδα σου να σκεφτεί όσο το δυνατόν περισσότερες λύσεις, χωρίς κριτική και περιορισμούς. Τεχνικές όπως το Brainstorming, τα Mind Maps και τα Crazy 8s (σκιτσάρισμα 8 ιδεών σε 8 λεπτά) βοηθούν στην απελευθέρωση της δημιουργικότητας.
Στάδιο 4: Prototype (Πρωτοτυποποίηση) – Κάνε τις ιδέες απτές 🛠️
Ένα πρωτότυπο είναι μια απλή, χαμηλού κόστους εκδοχή της ιδέας σου που επιτρέπει στους χρήστες να την βιώσουν και να σου δώσουν ανατροφοδότηση. Δεν χρειάζεται να είναι τέλειο. Μπορεί να είναι ένα σκίτσο σε χαρτί, ένα ψηφιακό mock-up, ένα απλό βίντεο ή ακόμα και ένα σενάριο (role-playing).
💡 “Fail fast, learn faster” – η αποτυχία ενός πρωτοτύπου είναι επιτυχία, γιατί σου δίνει πολύτιμη γνώση νωρίς, φθηνά και γρήγορα.
Στάδιο 5: Test (Αξιολόγηση) – Πάρε ανατροφοδότηση νωρίς 🔄
Δώσε τα πρωτότυπά σου σε πραγματικούς χρήστες και παρατήρησε πώς αλληλεπιδρούν. Άκουσε τα σχόλιά τους, κατάλαβε τι λειτουργεί, τι τους μπερδεύει και τι λείπει. Η ανατροφοδότηση αυτή θα σε οδηγήσει πίσω σε προηγούμενα στάδια: μπορεί να βελτιώσεις το πρωτότυπο, να γεννήσεις νέες ιδέες ή ακόμα και να επαναπροσδιορίσεις το αρχικό πρόβλημα.
Παραδείγματα από την Πράξη: Από το Πρόβλημα στη Λύση 🚀
Οι περισσότερες αποτυχημένες ιδέες ξεκινούν από τη λύση («Ας φτιάξουμε ένα app!»). Οι επιτυχημένες εταιρείες, αντίθετα, αντιστρέφουν αυτή τη λογική και εστιάζουν εμμονικά στο πρόβλημα του χρήστη. Παρατηρούν μια ανάγκη, κατανοούν το βαθύτερο “γιατί” πίσω από αυτή (το insight), και μετά σχεδιάζουν τη λύση.
| Εταιρεία | Πρόβλημα που Λύνει | Insight (Η Βαθύτερη Αλήθεια) |
|---|---|---|
| Airbnb | Έλλειψη οικονομικής, αυθεντικής και αξιόπιστης διαμονής για ταξιδιώτες. | Οι άνθρωποι εμπιστεύονται να μείνουν σε σπίτια ξένων, αρκεί να υπάρχουν ισχυροί μηχανισμοί εμπιστοσύνης (κριτικές, ασφάλεια). |
| Beat (FREE NOW) | Ανάγκη για ασφάλεια, αξιοπιστία και ευκολία στην κλήση ταξί σε ένα αδιαφανές περιβάλλον. | Η διαφάνεια (πληροφορίες οδηγού/οχήματος) και οι αμφίδρομες αξιολογήσεις χτίζουν την απαραίτητη εμπιστοσύνη. |
| Skroutz | Δυσκολία στην έρευνα αγοράς, στη σύγκριση τιμών και στην επιλογή αξιόπιστων καταστημάτων. | Η συγκέντρωση πληροφοριών, οι κριτικές χρηστών και η εγγύηση αξιοπιστίας μειώνουν το άγχος της online αγοράς. |
| Blueground | Δυσκολία εύρεσης επιπλωμένης, ευέλικτης στέγασης υψηλών προδιαγραφών για επαγγελματίες. | Η ποιότητα και η ευελιξία δικαιολογούν μια premium, “turn-key” εμπειρία ενοικίασης που λειτουργεί σαν υπηρεσία. |
| Hack The Box | Έλλειψη πρακτικής, ρεαλιστικής εξάσκησης για επαγγελματίες κυβερνοασφάλειας. | Η μάθηση μέσω παιχνιδιού (gamification) και πρόκλησης είναι πολύ πιο ελκυστική και αποτελεσματική από την παραδοσιακή εκπαίδευση. |
🧩 Ατομικές Δραστηριότητες
Δραστηριότητα Α – Μικρή Έρευνα Ενσυναίσθησης Κάνε 2 σύντομες, άτυπες συζητήσεις (5–10 λεπτά) με άτομα που πιστεύεις ότι βιώνουν το πρόβλημα που σε ενδιαφέρει. Μην παρουσιάσεις την ιδέα σου, απλώς ρώτα για τις εμπειρίες τους. Κατέγραψε 3 σημαντικά quotes και 3 insights (κάτι που έμαθες και δεν το είχες σκεφτεί).
Δραστηριότητα Β – Διατύπωση Προβλήματος & HMW Με βάση τα insights σου, διατύπωσε το πρόβλημα χρησιμοποιώντας τη φόρμα (ποιος-τι-γιατί). Στη συνέχεια, γράψε 3 διαφορετικές εκδοχές “How Might We”. Επίλεξε την καλύτερη και εξήγησε γιατί είναι η πιο δυνατή.
🏠 Παραδοτέα
Παράδωσε ένα έγγραφο 1–2 σελίδων που να περιλαμβάνει:
- Μια σύντομη περιγραφή του προβλήματος που εξερευνάς.
- Τα βασικά ευρήματα (quotes & insights) από τις συζητήσεις σου.
- Το τελικό Problem Statement σου.
- Τις 3 HMW ερωτήσεις σου, με σχολιασμό για την τελική επιλογή σου.
🔗 Προτεινόμενοι Πόροι (2023–2025)
- IDEO – Design Kit (2023): https://www.designkit.org
- Interaction Design Foundation (2024): https://www.interaction-design.org/literature/topics/design-thinking
- Nielsen Norman Group (2024): https://www.nngroup.com/articles/persona/
- MindTools – 5 Whys (2023): https://www.mindtools.com/a5whys.html
- Strategyzer Blog (2024): https://www.strategyzer.com/blog
✏️ Αναστοχασμός
- Τι ήταν το πιο απροσδόκητο πράγμα που έμαθες μιλώντας με ανθρώπους;
- Πώς άλλαξε η αρχική σου ιδέα μετά τη διαδικασία ενσυναίσθησης και ορισμού του προβλήματος;
- Τι σε ενθουσιάζει περισσότερο στην ιδέα του να σχεδιάζεις λύσεις με βάση τις πραγματικές ανάγκες των ανθρώπων;
Από την επόμενη εβδομάδα, θα δούμε πώς το Problem Statement που ορίσαμε συνδέεται άμεσα με το Value Proposition, και σταδιακά θα χτίσουμε ολόκληρο το Business Model Canvas.